Gravel begint uiteraard met een geschikte fiets. Dat kan een mountainbike zijn, een cyclocrosser of een gravelbike. Er zijn routes die je ook kunt fietsen met je racefiets, maar als je op een pad komt met het geringste beetje mul zand dan voel je meteen: deze fiets is hier niet voor gemaakt. Bijna alle gravelroutes op deze website zijn dan ook niet geschikt voor je racefiets.
Christiaan Warger
Gravel met een mountainbike
Gravelroutes fietsen met een mountainbike kan prima. Voordeel is de grip van grote brede banden met veel profiel en het comfort, zeker als je kiest voor een fully (een mountainbike met voor- en achtervering). Nadeel is dat lange afstanden fietsen met een mountainbike meer energie kost doordat veel mtb-banden meer weerstand hebben dan de gemiddelde gravelband, de vering ook energie absorbeert en de geometrie meer gericht is op controle over je fiets dan efficiënte krachtoverbrenging voor maximale snelheid. Voor dat laatste is een racefiets hoofdzakelijk ontworpen.
Gravel met een cyclocrosser
Gravelroutes fietsen met een cyclocrosser kan ook prima. Voordeel ten opzichte van een mountainbike is dat je er makkelijker lange afstanden mee fietst dankzij smallere bandjes (en dus minder rolweerstand) en een geometrie die meer gericht is op snelheid. Nadeel is dat de dunne bandjes (op de meeste cyclocrossers kun je banden tot 33 mm breed monteren) niet zo veel comfort geven.
Gravel met een gravelbike
Kies voor je een gravelbike, dan heb je een fiets die het beste past bij iedere gravelrit. Hieronder leer je meer over deze fiets, over aluminium versus carbon, wielen, banden en over componenten die speciaal zijn ontwikkeld voor gravel. En in de video hiernaast vertelt Sander Jansen van Bicycling je over de nieuwe Giant Revolt.
Wat is een gravelbike?
Simpel gezegd is een gravelbike een racefiets met brede banden. Waar de racefiets uitsluitend is gemaakt voor gebruik op een verharde ondergrond is een gravelbike gemaakt voor verhard en onverhard. Vanwege dat laatste wil je bredere banden; voor zowel meer grip als comfort. Kijk je naar de gravelbike van Giant waar ik op fiets, zie foto, dan valt op dat de geometrie van de fiets is gericht op comfort en stabiliteit. Je zit meer rechtop dan op een racefiets, maar duidelijk minder dan op een mountainbike. Verder vind je op de onderbuis een grote rubberen plaat ter bescherming van het frame tegen steenaanslag. Zadelbuis en stuur zijn gemaakt om schokken van de ondergrond iets te dempen. Sommige merken monteren zelfs een mountainbikeachtige voorvork of maken het stuur verend. Heel veel verschil maakt het overigens niet. De meeste vering haal je (in potentie) uit je armen en benen en niet uit je fiets. Maar iets van demping is uiteraard prettig. Het zijn meestal de duurdere modellen die extra comfort bieden.
Waarom een gravelbike?
Het leuke van een gravelbike is dat je er eigenlijk alles mee kunt: wielrennen, mountainbiken en natuurlijk gravelen in de bossen: 3-in-1 dus! Alleen de grenzen liggen minder ver; als het echt technisch wordt met grote stenen op het parcours, dan zit je liever op een mountainbike en voor het rijden van criteriums, klassiekers en veldritten zou ik zeker geen gravelbike pakken. Het is echt geen wedstrijdfiets. Maar verder kun je er alles mee. Veel merken hebben ook veel bevestigingsmogelijkheden gecreëerd op hun gravelbikes voor fietstassen zodat ook lange bikepacktrips tot de mogelijkheden behoren.
Welke maat?
Uiteraard is het heel belangrijk dat je de juiste maat koopt. Je wil niet op een te grote of te kleine fiets zitten. Ook belangrijk is om je zadel op de juiste hoogte te zetten. Zet je je zadel te laag, dan moet je harder werken om vooruit te komen. In het laatste deel van een trapbeweging kun je namelijk meer vermogen leveren. Zit je te hoog, dan maakt je knie een knikbeweging naar achteren aan het eind van de trapbeweging; dat is niet goed voor je knie. Verder is de stand van je knie ten opzichte van je pedalen van belang en de lengte van je stuurpen. Zit je verkeerd dan zit je niet lekker en kun je zelfs klachten krijgen. Advies is daarom om altijd een fietsmeting te laten doen en om de verkoper je goed op je nieuwe fiets te laten zetten zodra je de fiets ophaalt.
Gravelbikes voor mannen en vrouwen
Liv is het enige (grote) fietsenmerk dat fietsen maakt die speciaal zijn ontwikkeld voor vrouwen. De geometrie van de frames is net even anders dan die voor de mannen en ze monteren een ander zadel en vaak een iets smaller stuur op deze fietsen, vanwege de schouderbreedte. Dat laatste doen andere merken overigens ook. Uniek aan de fietsen van Liv is dan ook vooral het frame zelf.
Aluminium of carbon?
Frame
De goedkopere gravelbikes (tot circa € 2.000,-) hebben een aluminium frame. Heel mooi materiaal voor frames: relatief licht, stijf en met goede rijeigenschappen. De goedkopere gravelbikes zijn wel wat zwaarder dan de versies met een carbonframe. Dat extra gewicht wordt veroorzaakt door een iets zwaarder frame maar vooral door de componenten en de wielen die een stuk zwaarder zijn dan die van de duurdere gravelfietsen. Je merkt het meteen als je een goedkope fiets optilt en een fiets in het hogere segment. Tijdens een rit kun je de verschillen ook merken, maar alleen als je steeds van fiets wisselt. Daarna is het gewoon wat het is: in beide gevallen een fiets waarmee je hele mooie gravelritten kan maken en die evenveel fietsplezier geven! Of beter gezegd, beide materialen zijn zo goed dat het niet aan je fiets ligt of je wel of niet geniet van een rit.
Dit wil niet zeggen dat er geen redenen zijn om voor een carbonfiets te kiezen. In tegendeel. Carbonfietsen, zeker in combinatie met carbonwielen, rijden echt beter en dat komt hoofdzakelijk door de mogelijkheden die carbon biedt voor het maken van een frame. Een carbonframe bestaat uit allemaal stukken carbon die ze op een mal plakken; en ieder stukje heeft specifieke eigenschappen waardoor ze precies kunnen bepalen waar het frame meer of minder flexibel/stijf moet zijn. De gekozen combinatie bepaalt de stijfheid van het frame, maar ook de mate waarin schokken van de ondergrond worden geabsorbeerd. Het zijn kleine, bijna onmerkbare details die samen de rijeigenschappen bepalen met als resultaat een meer geraffineerde fiets. En dat merk je echt. Dus als je het beste wil, dan kom je automatisch uit bij carbon. Het zijn overigens wel de betere merken die de expertise hebben om echt goede carbonframes te maken.
Wielen
Belangrijker dan het frame zijn toch de wielen. Zet onder een fantastisch frame hele basic aluminium wielen en je hebt een simpele fiets. Zet onder een relatief basic frame geweldige carbonwielen en je hebt een heerlijk sturende fiets. Hiermee wil ik niet zeggen dat het frame er niet toe doet, dat doet het namelijk wel, maar de wielen zijn bepalender. Hoe soepel ze rollen, hoe ze aanvoelen in de bochten. Het maakt veel verschil. En dat doen de wielen samen met de banden. De banden bepalen namelijk ook wat voor fiets je hebt.
Welke banden zet je op je fiets?
Banden zijn een bepalende factor bij iedere gravelrit. Je kunt kiezen uit banden in allerlei maten: van 33 t/m 45 mm en nog breder als je 650B mountainbike wielen monteert. Dit zijn relatief kleine mountainbikewielen die op sommige gravelbikes gemonteerd kunnen worden. 650B slaat op de maat van de wielen.
Banden vind je globaal in drie categorieën qua profiel: banden voor de weg die het in het veld ook prima doen (bijvoorbeeld de Schwalbe G-One Allround), een tussenvariant (de G-One Bites) en banden met veel profiel voor mul zand en modder (de G-One Ultrabites).
Tubeless
Je kunt besluiten om je banden tubeless te maken. Dan kun je met een lagere bandenspanning fietsen waardoor je meer grip hebt doordat je met een iets zachtere band het contactoppervlak van de band vergroot. Daarnaast kun je doorfietsen als je lek rijdt. In de banden zit namelijk geen binnenband maar een vloeibare lekbescherming die een lek dicht binnen tienden van een seconde. Soms zie je dan een dun wit sliertje uit je band komen op de plaats van het lek. Het bewijs dat het spulletje het gaatje heeft gevonden en gedicht.
Vraag je Giant Dealer om je banden tubeless te maken of ga hiervoor naar een Shimano Service Center bij jou in buurt.
Mijn bandenkeuze
Zelf fiets ik met de nieuwe Schwalbe G-One R banden van 45 mm. Deze banden rijden heel goed op asfalt en bieden in Nederland het hele jaar door genoeg grip. In de herfst en de winter kun je overwegen om de Ultrabytes te monteren; die bieden flink meer grip. Fiets je vooral als het droog is en ook veel kilometers op asfalt dan is de G-One Allround de beste optie. Fiets je veel in de bossen maar is het rijden van bochten geen hoogtepunt, dan ben je prima af met banden als de Bites of de nieuwe R’s.
Componenten voor gravel
Een korte introductie
Een gravelbike is uiteraard niet compleet zonder componenten als de remmen, een aandrijving en versnellingen. Laat ik beginnen met een korte uitleg. Op het stuur vind je de remgrepen met shifters (het deel dat je kunt inknijpen om te remmen en opzij kunt duwen om te schakelen). Vlakbij de as van de wielen vind je de schijfremmen. In plaats van af te remmen op je velgen, remmen deze op een metalen schijf. Dit verbetert de remkracht en voorkomt dat je velgen zo heet worden dat ze een klapband kunnen veroorzaken. Je hebt ze in twee soorten: mechanisch en hydraulisch. De laatste variant is de beste, zeker voor gravel. Ze hebben meer remkracht en zijn beter te doseren dan de mechanische variant.
De trappers heten op een gravelbike (en racefiets en mtb): cranks. En twee cranks (links en rechts) vormen samen een crankstel. Op de rechtercrank vind je 1 of 2 kettingbladen. Als er 1 op zit dan noem je dat een oneby of enkel en als er twee kettingbladen op zitten een twoby of dubbel. Op de trappers monteer je tevens de pedalen, meestal klikpedalen.
Zodra je schakelt met de shifter van je remgreep, dan zorgt de voor– of achterderailleur ervoor dat de ketting overgaat naar een ander tandwiel (bij je achterwiel) of kettingblad (een groot tandwiel op de cranks).
Shimano GRX
Op de eerste gravelbikes monteerden de meeste fabrikanten de groepsets (een set onderdelen die je nodig hebt; van versnellingen tot remmen) voor de weg: van Shimano Tiagra tot Ultegra. Daarna kwam Shimano met de RX-variant, een derailleur die iets beter tegen zand kan. Rij je door een stuk modder, dan hoor je meteen dat de derailleur het moeilijk heeft. Een paar jaar geleden kwam Shimano als eerste met een serie componenten die specifiek zijn gemaakt voor gravel. Lees: onderdelen die veel beter tegen modder en zand kunnen.
Series: GRX 400, GRX 600 en GRX 800
Alle series beschikken over schijfremmen met hydraulische remmen. Dus qua remmen zit je altijd goed. De 400 is de goedkoopste serie, de 800 serie de duurste. Hierbij geldt hoe duurder, hoe lichter de onderdelen. Maar ook, hoe duurder hoe duurzamer, waarbij het verschil tussen de 600 en de 800 groep minimaal is. Tot slot kun je de 800 serie ook kiezen als Di2-variant. Dan kun je elektrisch schakelen en staan de derailleurs altijd precies goed onder de tandwieltjes of boven het kettingblad maar ook ten opzichte van elkaar, waardoor de aandrijving optimaal is en zonder haperingen, wat je met mechanisch af en toe wel hebt. Schakelen gaat dan niet door de shifter opzij te duwen maar door op een knopje op de shifter te drukken. Dat gaat snel, foutloos en heel smooth.
De cranks; enkel of dubbel?
Op een gravelbike kun je (soms) kiezen voor een enkel (oneby) of een dubbel (twoby). Als je veel verschillende ritten (asfalt, gravel en bijvoorbeeld woon-werk) wil maken met je gravelbike,weg, dan kun je het beste kiezen voor een twoby. Gebruik je de fiets vooral voor uitdagende gravelritten, dan kun je het beste kiezen voor een oneby. Met een oneby schakel je alleen achter zwaarder en lichter. Met een twoby moet je daarvoor soms van voorblad wisselen waardoor je achter meer moet schakelen voor het verzet dat je wil rijden. Met een oneby hoef je dus minder te schakelen. En dat is vooral handig in het veld over uitdagende routes.
Aangepaste remgrepen
Voor de GRX series heeft Shimano de remgrepen aangepast. Ze bieden meer grip door de structuur van het materiaal (met name de remgrepen van de 800-serie) en doordat het scharnierpunt iets hoger zit en de hoek iets anders is kun je makkelijker bij de remmen en rem je dus net iets sneller. Als je kiest voor een crank met 1 kettingblad (de oneby) dan kun je met de linker remgreep een dropper post (een zadelpunt die je tijdens een rit in hoogte kunt verstellen) bedienen, als je die hebt uiteraard.
Aangepaste derailleurs
Meest opvallend zijn de tandwieltjes van de achterderailleur uit de Shimano GRX serie. Die hebben open ruimtes waardoor zand en modder er makkelijker vanaf valt. Dat hoor je (in de zin dat het veel minder geluid maakt als je door een modderpoel rijdt en je derailleur helemaal onder de modder zit; toch de ultieme test) en het schakelt veel beter.
Verder heeft Shimano de voorderailleur iets aangepast (hij staat 2,5 mm meer naar buiten), waardoor je bredere banden kunt monteren op je fiets. Ook heeft de achterderailleur een strakkere veer waardoor je ketting er minder snel vanaf stuitert. Heel handig als je ook op wat grovere ondergronden fietst zoals in (Zuid-)Limburg.
Ben je dus in de markt voor een gravelbike, check dan of er componenten op zitten die geschikt zijn voor gravel.
Samenvattend
Ben je op zoek naar een nieuwe gravelbike, dan zijn dit mijn belangrijkste tips:
- laat een deskundige je fietsmaat bepalen op basis van een meting
- ga voor een gravelbike met hydraulische schijfremmen en componenten die geschikt zijn voor gravel
- vind je rijeigenschappen belangrijk, kies dan een gravelbike met carbonwielen en een carbonframe (zoals deze)
- ben je van plan om veel te gaan gravelen en zitten op de fiets banden met weinig profiel, vraag de dealer dan om andere banden met meer profiel te monteren (dan hoef je geen extra set banden te kopen)
Veel succes! Mocht je hulp nodig hebben, dan kun je me een bericht sturen.
Christiaan Warger